Röportaj – Foto: Neslihan Sağaltıcı Günümüzde ülkemizde yaşanan pandemi ve ekonomik kriz koşullarında kooperatifçilik çabaları artık daha da büyük bir önem taşıyor. Türkiye’de kooperatifçiliğin istismar edildiği, şirket gibi yönetilen kooperatifçilik anlayışını yanında kapitalizme, sosyal, ekonomik, kültürel olarak karşı çıkış arayışı içinde olan kooperatifçilik deneyimler de var. Kamuoyunca 'Kominist Başkan' olarak bilinen Tunceli Belediye Başkanı Fatih Mehmet Maçoğlu'nun Ovacık Belediye Başkanlığı yaptığı sırada temellerini attığı kooperatif çalışmaları. Geçtiğimiz ay ilçemizde de şube açan Ovacık Doğal Tüketim Kooperatifi’ nin çalışmalarıyla ilgili merak ettiklerimizi sorduk. Kooperatifin çalışmalarıyla ilgili sorularımızı Ovacık doğal ürünler kooperatifi adına yönetim kurulu ve üretim kooperatifleri cevapladı. Kollektif bir çalışma yürüten kooperatifte sorularımızın cevapları da kollektif olarak verildi. - Kooperatif hangi ihtiyaçtan kuruldu, kuruluş nedeniniz nedir? OVACIK: Kooperatifimiz ülkemizde ozellikle 12 eylul sonrası neoliberal politikaların hayata geçirilmesinde önemli bir eşik donemi olmakla birlikte günümüze kadar uzunca bir dönemdir, emperyalizmin yerli dayanaklarını oluşturan ülkemiz egemenlerince tarımın küresel sermayeye peşkeş çekilmesi suretiyle hayata geçirilen yanlış tarım politikaları sonucu alternatif bir üretimi ve tüketimi örgutlemek üzere kurulmuştur.. Küresel sermaye yalnızca sanayileşmiş yapısıyla geri kalmış ülkeleri kendisine bağımlı hale getirmeyip toplumun neredeyse tüm ihtiyaçlarını tekelde toplayıp pazara hakim olarak topluma sunmaktadır. Tarım ve hayvancılıkta doğaldirki küresel sermayenin hedefinde olduğundan, kendi çıkarlarına göre gelişmeli ve dünya gıda üretim - tüketim pazarı onların kontrolünde gelişerek hem pazara hemde gıda üzerinden toplumu yönetmeye hakim olabilsinler. Gelinen aşamada sayıları onu bulmayan küresel sermaye şirketleri Tarımsal üretimin tohumundan, zirai İlaçlarına, üretiminden tüketimine kadar tüm tarımsal planlamaya önemli oranda hakim durumdadır. Ovacık doğal ürünler kooperatifi Dersim'de devrimci halkçı yerel yönetimler programı etrafında işte bu politikalara karşı alternatif tarımsal üretim ve tüketimi örgütleyen ve bu bağımlılık sürecine karşı dur diyerek ülkemizin her bölgesinde kooperatifçiliğin hayata geçirilmesi için özellikle Ovacık'ta başlatıp diğer tüm ilçelerde de ilerleterek ülkemiz tarımında alternatif bir tarımın mümkün olduğunu göstermeye ve örgütlemeye çalışan böyle bir politik amaçla kurulmuştur. - Kooperatife üye olma şartı nedir? OVACIK: Kooperatifimizin ilke, anlayış, ihtiyaç ve üretim tüketim planlamalarımız kapsamında herkes üye olabilir.. - Nasıl bir demokrasi, işleyişe sahipsiniz, örgütlenme anlayışınız nedir? Kararları nasıl alıyorsunuz, üyeler kararlara katılabiliyor mu? OVACIK: Kooperatifçilik ortaklardan oluşan kolektif bir yapıya sahip olduğu için kolektifin tamamını kapsayan bir hukuka sahiptir. Toplumun demokratik bilincini ve kültürünü geliştiren kooperatifçilik doğaldır ki kendi içinde de demokratik bir işleyişi koşullar.. Maalesef ülkemizde kooperatifçilik önemli oranda şirket mantığıyla çalıştığı için söz yetki karar genelde salt "yönetimler" üzerinden bürokratik bir biçimde şekilleniyor.. Ovacık Doğal kolektifi olarak kararlarımızı Ovacık Doğal ile ilişkili binlerce üreticilerimiz, tüketicilerimiz ve Ovacık Doğalın dokunduğu bütün ilişkileri oluşturan ve aynı zamanda kooperatifimizin bizzat sahipleri olarak gördüğümüz bu geniş toplamın fikirlerini, önerilerini, beklenti ve eleştirilerini göz önünde bulundurarak onlara danışarak kararlarımızı alıyoruz.. Binlerce insana mal olan kooperatifimizin kararları yukarıda ifade ettiğimiz gibi bu geniş toplamın fikirlerini, üç sacayağımızı oluşturan üretim kooperatifimiz, tüketim Kooperatifimiz ve yerel yönetimleri oluşturan Dersim Belediyesinin ortak akıl ve değerlendirmesiyle planlamalar yaparak karar haline getiriliyor... Kooperatifimiz yönetimi ve görevli komisyonları tüm üyelerin kolektif olarak almış oldukları kararları uygulamak dışında üyelerinden ve destekçilerinden bağımsız kararlar almamakla birlikte bu yöntemi demokratik ve etik bulmaz.. - Kooperatifte belediyenin payı var mı varsa nedir? OVACIK: Belediyeler Önemli bir kamu kurumu olduğu için yerel yönetimler kooperatifçilik faaliyetlerinde planlama, örgütlenme ve daha birçok olanakları ile değerli bir yer tutar.. Kamu kaynaklarının ve olanaklarının kamu yararına kullanılmasını ve değerlendirilmesi için önemli bir yol açıcı olan yerel yönetimler doğru ele alındığında özellikle kooperatifçiliğin gelişimini olumlu yönde tayin edici oranda etkiler.. Yerel yönetimler ve kooperatifler toplum adına müşterek kurumlar oldukları için çok benzerlik gösterdiği gibi birbirini tamamlayan önemli birer sacayakları oluştururlar.. Ovacık doğal ürünler kooperatifimde halkçı yerel yönetimler programı etrafında örgütlenerek kurulmuş büyümüş ve yaygınlaşmış olmakla birlikte kooperatifleşmeyi diğer yerel yönetimlerinde gündemine alması bakımından da ülkemizde önemli bir örnek olmuştur.. Dolayısıyla planlama, proje, pazar, kamu arazilerinin ve olanaklarının kamu yararına kullanılması vb. vb. birçok yönüyle olanaklar sunabildiği için önemlidir.. Ayrıca belediye ve kooperatifler iki ayrı kurumlar olarak ikisi de kamuya faydalı kar amacı olmayan kurumlarıdır.. Kooperatifimiz; üretim kooperatifi, tüketim kooperatifi ve yerel yönetimler olarak çalışmalarını bu üç saç ayağı üzerinden örgütleyerek ilerlemektedir.. Kooperatifimizin planlama, organize ve örgütlenme faaliyetleri gibi birçok çalışmamıza destek olma dışında ekonomik anlamda belediyenin kooperatifimizde ortaklık payı yoktur.. - Kooperatif olarak kaç kadına istihdam sağlıyorsunuz ve bu kadınların emek bedeli nasıl ödeniyor?(yevmiye- maaş- kar payı) OVACIK: Kooperatifimizde istihdam edilen kadın üretici sayısı sezona göre değişiklik gösteriyor.. Örneğin salça üretimi yaparak çalışan kadın üreticiler sayısında sezonda yoğunluktan kaynaklı artış olurken, üretimin ve ürünün bitim aşamasında yoğunluk azaldığı için sayılarda düşüş oluyor... Çalıştığımız kooperatiflerde kadın üreticilerin emek bedeli ürettikleri ürünün karşılığını ortaklar olarak kadın üreticiler arasında bölüştürülerek pay ediliyor.. Ayrıca kadın kooperatifleri dışında yine kooperatifimizde sezonda oluşan yoğunluğa karşılık onlarca kadın arkadaşımız çalışmaktadır.. Sezonluk çalışan kadın üreticilerimiz ve sabit çalışan kadın arkadaşlarımız sigortalı maaşlı olarak, sosyal haklarıyla birlikte çalışmaktalar.. Bu sosyal haklar;-Senelik 1 ay ücretli izin hakkı, -Senede 1 defa 1 Mayıs isçi emekçi ve mücadele günü bayramında ikramiye hakkı, -1 Mayıs, 8 Mart, 25 Kasım resmi ücretli izin hakkı -Ayda bir gün regl izin hakkı -Doğum öncesi 3 ay, doğum sonrası 6 ay ücretli izin hakkı Yukarıdaki hakların dışında kooperatifimizin olanak ve imkânları kapsamında sosyal hakları sürekli olarak daha ileriye taşıma hedefleri olduğu gibi şimdilik bu hakları uygulamaktadır.. Kooperatifimizin kendi bünyesinde çalışan kadın sayısı sabit ve sezonluk çalışanlar olarak 70 ila 150 arasında değişmektedir.. Ayrıca kooperatifimizin kendi içinde istihdam edilen kadın çalışanların dışında yüzlerce üyesi olan onlarca kadın kooperatifi ve kadın üreticiler ile çalışmaktadır.. - Kuruluşunuzdan bu yana hibe desteği aldınız mı? Aldıysanız miktarı nedir? Alınan hibeler kooperatifin hangi ihtiyaçları için karşılandı? OVACIK: Ovacık Doğal Ürünler Kooperatifimiz kuruluşundan bu güne herhangi bir hibe desteği almadan büyümüş ve yaygınlaşmış olmakla birlikte, üretim kooperatifimizin faaliyet yaptığı Dersim'in Mazgirt ilçesinde yine aynı hassasiyetleri ve ortak ilkeleri olan Kadın Üretim Kooperatifi kurulmasına destek olmuş ve bu kooperatifimizin hibe desteği almasına yardımcı olmuştur.. Mazgirt Kadın ve Dayanışma Kooperatifimiz 148 bin TL hibe desteği almış ve bu hibeyi faaliyet bölgesinde üretimini yapacağı erişte, Makarna, tarhana, salça, kurutmalık vb. ürünlerin üretimi için gerekli makine ve ekipman ihtiyaçlarında kullanmıştır.. - Sağlıklı gıda üretimi ve erişimi için neler yapıyorsunuz? OVACIK: Sağlıklı gıdanın üretimi ve erişimi gıda üzerindeki en büyük sorunlarımızdan birini oluşturmaktadır.. Tarım üreticileri devasa büyük emperyalist şirketlerin hedefindeki ülkelerin yerel dayanakları üzerinden "üretimi planlama", "verimliliği arttırma" gibi gerekçeler ile kimyasal ilaçlama vb. yol ve yöntemler kullanarak üreticileri üretimden koparmış, toprağı ve tohumu tekelde toplayarak tarımı kendisine bağımlı hale getirmiş ve organik doğal üretimi de dar piyasalaşmış bir alana hapsederek kontrol altına almıştır.. Gıdaya sahip olarak toplumada sahip olan ve istediği biçimde sömüren ve yöneten bu anlayış tamamen kar hırsı üzerine kurulu olduğu için, sağlıklı gıdanın üretimini ve erişimini engellemektedir.. İnsanın en doğal ve en mümkün hakkı haksızca ve doğaya karşı büyük zararlar verdirilerek sorumsuzca gasp edilmektedir.. Bu durum gıdada fahiş fiyatlara sebep olmakla birlikte parası olanın gıdaya ulaştığı olmayanın ise sağlıklı beslenemediği bir tablo ortaya çıkarmıştır.. Bir tarafta parası olduğu için ihtiyaç fazlasını tüketip çeşitli hastalıklarla boğuşan bir toplam birikmekle birlikte, diğer taraftan alım gücü olmadığı için yoksulluk sınırı altında yaşayanlarda sağlıklı beslenememenin getirdiği birçok hastalıkla boğuşmaktadır.. Sağlıklı gıda üretimi için hem üretim kooperatifimiz olarak, hem de çalıştığımız diğer üreticilerimiz ile tarımda kimyasal ilaçlama, gdo'lu ve suni gübre kullanılmaması üzerine sözleşmeler yapıyor ve ürünleri her dönem düzenli analiz yaptırarak hem sağlıklı ürün üretimini teşvik ettiğimiz gibi hem de belirli planlamalar yaparak orta ve uzun vadede gücümüz oranında bu üretimi destekleyerek süreç içinde toprağın doğasını tekrar güçlendirip ilaçsız suni gübresiz üretimle yine aynı verimliliğe kavuşturacak adımlar atıyoruz.. Ayrıca kar amacı gütmeyen bir kuruluş olan kooperatifimiz, aracılar silsilesinide aradan çıkartarak ürünü doğrudan tüketiciye gereksiz fahiş fiyatlardan daha düşük fiyatlara sunarak sağlıklı gıdayı halkın her kesiminin alım gücüne hitap edecek bir fiyatlandırma politikası izleyerek sağlıklı gıdaya erişimi mümkün kılıyoruz.. Sağlıklı gıda herkesin hakki şiarımız hak ve aidiyet alayişimiz gereği kooperatifimizin mevcut düzen ile arasındaki farkın en önemli ayraçlarını oluşturan ilkelerimizden biridir.. - Toplumsal cinsiyet eşitliği bakımından ne tür sorumluluk içindesiniz? OVACIK: Kadın ve erkek arasındaki biyolojik farklılık tarihsel süreç içinde çeşitli toplumsal, inançsal, yönetsel ve üretim ilişkileri ile birlikte çeşitli baskılarla kadının toplumda ikinci ve geri planda bir kimliklenmeye kalıplandırılarak, erkeklerin sahip olduğu insanın en doğal hakları erkeğin elinde heceminki baskı "hakkına" everilen, Erkliğin baskısı altında kalan bu haklar kadın için uğruna büyük mücadeleler vermesi gereken ağır bir mücadele gerekliliğine dönüşmüştür.. Bu haksız eşitsizliği kabul etmiyoruz ve toplumun, yaşamın canlı hayatın her alanında kadının en tabii en doğal haklarıyla varılmasını savunuyoruz.. Bu anlamıyla kooperatifimizde kadın erkek eşitliğini örecek güçlendirecek adımlar atıyoruz.. Bu anlamıyla bu adımları kadın erkek eşitliği bakımından kooperatifimizin "destekleri" olarak değil toplumsal cinsiyet eşitliği sorumlulukları olarak görüyoruz.. İlerisi için daha da güçlendirmemiz gereken bu sorumluluklarımızı öncelikle Kooperatifimizin her çalışma alanında en az %50 kadın arkadaşımızın bulunması üzerinden başlatarak hayata geçirmekle birlikte bunun dışında bu anlayışımızı güçlendirmek üzere yine bir kısmını hayata geçirip bir kısmını ise süreç içinde hayata geçireceğimiz kararlar aşağıdaki gibidir.. 1. Kooperatif çalışanlarının ve yönetici kademelerinin tümünde %50 kadın kotasını savunur.. 2. Ovacık doğal tüketim kooperatifi kadın kooperatifleri oluşturmaya dair planlama yapar ve var olan kadın kooperatif ve kolektiflerini destekler.. 3. Toplumsal cinsiyet eşitsizliğinden doğan dezavantajlı kimliklerin üretim ilişkileri ve çalışma alanında dezavantajlı konumları ve önündeki engelleri pratik adımlarla aşmaya yönelik çalışmalar yapar.. 4. Kreş, bakim evi, yerel kadın üretim kooperatiflerini savunur.. 5. 8 Mart dünya emekçi kadınlar gününde kadın çalışanların izinli olmasını savunur.. 6. 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü de kadın çalışanların izinli olmasını savunur.. 7. Kadın çalışanların her ayın belirledikleri bir günü menstrüasyon (regl) iznini savunur.. 8. Doğum öncesi 3 ay doğum sonrası 6 ay ücretli izini savunur.. 9. Süt iznini savunur.. - Ürünlerinizi nasıl ve kimlerden sağlıyorsunuz? OVACIK: Ürünlerimizi kooperatiflerden ve doğrudan üreticilerden alıyoruz.. - Ürün kriterleriniz nedir? Hangi ürünleri alıyorsunuz, neden? OVACIK: Ürün alırken üretici kriterlerimiz başta yerli üretim olması önceliğimiz olarak sırasıyla basta Kadın Kooperatifleri sonra karma kooperatifler daha sonra doğrudan yerel üreticiler oluşturmakta.. Üretici kriterimizle birlikte ürün kriterimiz ise, ürünlerin üretiminde suni gübreli, gdo'lu, kimyasal (zehir) katkılı üretim olmaması gerekliliği ilkesel koşulumuz olduğu gibi yine bu ilkemizi ürünlerimizin düzenli analizlerini yaptırıp denetime tabii tutup alım yaparak güçlendiriyoruz.. - Diğer kooperatiflerle dayanışma ilişkiniz var mı? OVACIK: Diğer kooperatifler ile dayanışma ilişkilerimiz var ve bu ilişkilerimizi daha da yaygınlaştırarak sürdürmeyi amaçlıyoruz.. Kooperatifimiz ihtiyaç duyduğu ürünleri esasta Kadın kooperatifleri olmak üzere genellikle kooperatiflerden temin etmekte ve bu durum aramızdaki dayanışma ve ilişkilerimizi daha da güçlendirmektedir.. Bizler dayanışmanın ürünü olarak kurulmuş ve ülkemizde hatırı sayılır bir destek ve güven sağlamış bir kurum olarak, yine dayanışmanın ürünü olarak ülkemizde sağlıklı gıda ve yaşanılabilir çevre hassasiyetleri ve ilkeleri olan tüm kooperatiflerle birlikte önemli çalışmalara kazanımlara katkı sağlayacağımıza inanıyoruz.. Ülkemizde çoğu kadın üretim kooperatifleri olmak üzere onlarca üretim ve tüketim kooperatifleri ile hem ürün alımı üzerinden hem de çeşitli ortak toplantı ve etkinliklerde bulunmak üzere çalışmalarımız var.. Orta ve uzun vadede kooperatifçiliği daha etkin ve işlevini arttırmak üzere ülkemizde hem üretim hem tüketim kooperatiflerinin çatı birliğini oluşturacak bir faaliyeti örgütleme hedeflerimiz var ve inanıyoruz ki dost kooperatiflerimizle birlikte bu çalışmamızı başarıya götüreceğiz... - Fiyatları nasıl belirliyorsunuz? OVACIK: Kooperatifimiz fiyat politikası da yine kooperatifimizin kuruluş ilkeleri gereği olarak ticari kaygı ile kar amacı olmayan bir kuruluş olduğu, aracısız ve hak gaspı olmayan bir üretimi-tüketimi hayata geçirmeye çalıştığı içindir ki kooperatifimizin giderleri ve gerekli ihtiyaçlarının dışında kooperatifimize sermaye oluşturmayacak bir oran üzerinden fiyatlandırma belirliyoruz. Ayrıca her yıl yaptığımız genel kurullarımızda birçok meselemizi ve hedeflerimizi değerlendirdiğimiz gibi fiyat politikamızda tekrar değerlendirerek karar alıyoruz.. Fiyat politikamızda nihai hedefimiz özellikle gıdada tüm ürünlerin üretiminde elimizden geldiğince kooperatifçiliği güçlendirip çeşitliliği zenginleştirerek fiyatları daha da düşürmek ve yine özellikle alım gücü düşük tüketicinin ekonomisine daha da yakınlaşmaktır.. - "Yaşanabilir çevre, sağlıklı gıda herkesin hakkı “Sloganı ile ilgili ne tür çalışmalar yapıyorsunuz. OVACIK: "Yaşanılabilir çevre, sağlıklı gıda herkesin hakkı" derken içinde yaşadığımız dünyanın tamamına karşı sorumlu olduğumuzu ifade etmeye çalışıyoruz.. Bu tamamın içinde sadece insan değil, doğanın ve diğer canlılarında olduğunu belirterek insanın doğanın efendisi değil, tıpkı su gibi, toprak gibi, ağaç gibi bir İnsanın kendi türüyle olan çelişkilerinin sınıf farklılıklarından oluşan adaletsizliğin getirmiş olduğu eşitsizlik kadar, doğanın ekolojisinde önemlidir.. Bu anlamıyla kooperatifimiz ülkemizde yalnızca gıda kooperatifleri kurarak yaygınlaşmayı değil, aynı zamanda ülkemizin çevre hareketinin sorumluluğunu taşıyan, bunun bir parçası olan ve bu yönüyle çalışmalarını daha da ileriye taşımak üzere hedefleri ve çalışmaları olan bir kooperatif olmaya çalışıyoruz.. Doğa üzerindeki tahribatı koşullarımız elverdiğince geriletmeye çalışıyoruz.. Ülkemizde bu yaklaşımla hareket eden kooperatiflerin süreç içinde arttığını ve tüm kooperatiflerinde böyle hareket etmesinin doğru olduğunu düşünüyoruz.. Bunun için doğaya ve canlıya zarar veren GDO'lu, kimyasal zehirli, vb üretimi reddediyoruz ve doğal üretimi destekliyoruz.. - Kooperatifin önümüzdeki dönemler için hedefleri nelerdir? OVACIK: Kooperatifimizin önümüzdeki donemler için hedefleri kısaca ifade etmek gerekirse, özellikle kuruluş ilkelerimizden taviz vermeden bugüne kadar yapmış olduğumuz faaliyetlerimizi ülkemizin dört bir yanında üretim ve tüketim kooperatifleri kurarak, destekleyerek kooperatifçilik anlayışımızı yaygınlaştırıp, ülkemizdeki kooperatiflerin çatı birliğini oluşturulmasını örgütleyerek, emeği, doğayı ve canlı sağlığını koruyan bir mevzi yaratmak ve toplumun demokratik eşitlikçi bilincinin oluşmasına yükselmesine katkı sağlamak olacaktır.