Salgın döneminde yeterli desteği alamayan, banka kredilerine yönlendirilen, ardından dövizde ve akaryakıt fiyatlarında yaşanan aşırı yükseliş, ekonomideki kötü gidişat, artan vergiler ve maliyetler esnafı olumsuz yönde etkiledi. Esnafın durumu halk arasında, siyasi arenada konuşulmayı geçti ülke sınırlarını aşarak uluslararası basının bile gündemine girdi. Londra’ da yayımlanan Financial Times gazetesi bile Türkiye'de özellikle küçük işletmelerin zor durumda olduğunu yazdı. Son dönemde hükümet tarafından ekonominin düzelmesi için atılan adımlar da dövizde yükselişin önüne geçemedi. Biz de esnafın durumunu kendisinden dinleyelim dedik ve “Nasılsınız?” diye sorduk. İlçemizde uzun yıllardan beri babasından devraldığı esnaflığı sürdüren Deniz Market sahibi Ziya Deniz, dolar düşse de yükselse de piyasada bir canlanma olmadığını belirterek “işler çok düşük bir seviyede seyrediyor, yaklaşık olarak % 80’lik bir düşüş oldu bizim satışlarımızda ciromuzda, yani çok kötü bir durumda. Daha da kötüye gidiyor. Son bir ayda satışlar daha da düşmeye başladı. Durumlar vahim. Biliyorsunuz akaryakıt fiyatlarının yüksekliği, elektrik fiyatının yüksek olması yani girdi maliyetlerinin yüksek olması zaten başlı başına zam olayıdır. Bir de dikkatimizi çeken bir nokta da yani bu paralar nereye gidiyor? Esnaf kazanmıyor, işçi kazanmıyor, çiftçi, nakliyeci, tüccar kazanmıyor peki bu paralar nereye gidiyor. Piyasada dönen bir hayali para var ama bu paralar nereye gidiyor. Yani esnafa akmıyor, çiftçiye, şoföre, nakliyeciye akmıyor. Hepsi dert yanıyor. Bu paralar benim düşüncem devlete vergi olarak, harç olarak, borç olarak bankalara kredi olarak hepsi devlete dönüyor. Ve maalesef biz esnaf olarak can çekişiyoruz açıkçası. “ dedi. Deniz, düzelir mi diye sorduğumuzda “Kesinlikle bu hükümet düzeltemez. Ne yaptıkları belli değil. Bizim de akıbetimiz meçhul ve ne yapacağımızı şaşırdık. Seçim olur ve yeni bir hükümet gelirse. Ve bu gelen hükümet ciddi bir yaptırım yaparsa Türkiye Cumhuriyeti devleti çok zengin ve güçlü bir devlet, gelecek hükümet belirli yaptırımlarla bunu düzeltebilir. Dışarıya akan paraların önünü keserek, esnaftan vatandaştan toplanan vergiler Türkiye dünyada toplanan vergilerde 10. Sırada. Kaynakların doğru kullanılmasıyla, yeraltı kaynaklarıyla, çiftçinin durumu da düzeltilirse yeni hükümet 2-3 yıla kalmaz düzeltir. Ülkemiz güçlü bir devlet her zaman da güçlü kalacaktır.” dedi. Karaali Spor Ayakkabı Sahibi Ali Karaali, esnafın sattığı malı aynı fiyata yerine koyamadığını belirterek, “ Mesela 70 liraya sattığımız bir ayakkabıyı tekrar almaya gittiğimizde 70 liraya alamıyoruz. Bu da yeni gelen ayakkabının daha zamlı satılması anlamına geliyor. Piyasada hareketlilik azaldı. Ve daha da kötüye gidiyor.” dedi. Gümüş Kuruyemiş- Şekerleme Sahibi Cihat Gümüş, “Esnaf biraz küçüldü. Nasıl küçüldü bizim üst ürün dediğimiz kaliteli ürünlerde satışlar durma noktasına geldi. Bu yüzden çoğu esnaf da alternatif arayışı içerisine girdi. Genel anlamda zorlanıyoruz. Müşteri potansiyelimizde azalmadan fakat haftalık gelip alışveriş yapan kişi 15 günde bir gelmeye başladı. Büyük bir poşeti doldurup giden müşterimiz kiloya, kilo ile alan yarıma, yarım alan müşterimiz gramla almaya başladı. Ciddi anlamda piyasada bir daralma var. Piyasayı takip ederseniz ayakta durabilirsiniz. Atıyorum bir ürünü tonaj bazında aldınız aldığınız yerden veya üreticiden günlük piyasa değeri ne diye takip etmezseniz bitersiniz. Çünkü 40 almışsınız orada fiyatı 60 olmuş farkında değilsiniz. Başıma geldiği için biliyorum elimde var diye takip etmediğim bir malım tükenince almaya gittiğimde aşırı yükselmişti. Bir ara dilimiz yandığı için her dolar oynayışında takip ediyor ve güncellemek zorunda kalıyoruz.” Dedi. Gümüş, durumların düzeleceğine inanıyor musunuz? sorumuza “Umut her zaman olacak ve olmalı, bu nasıl olacak, bir şeylerin değişmesi gerekiyor. 20 yıldır bu hükümet var ve yükselişte değil düşüşte. Tamam dünyada bir ekonomik kriz var ama her yerde %5 iken, bizde % 150 etkileniyoruz. Demek ki gidişat yanlış. Yeni bir hükümet gelebilir her türlü ihtimal mümkün. Ama yeni gelecek hükümet nasıl bir yol yordam izler, neleri değiştirir onu zaman gösterir. Zaman tanımak, denemek lazım. 6’lı masaya mesafeli baksam da alternatifi de olduğunu düşünmüyorum. Denemeden bir şeyleri de bilmek imkansız.” dedi. İsmini vermek istemeyen bazı esnaflarımız da piyasaların kötü olduğunu, esnafın da müşterinin de şaşkın olduğunu ifade ettiler. Hizmet verdikleri sektörlerde müşterilerinde azalış olduğunu belirterek, sattıkları malın daha azını yeniden raflarına koyduklarını ifade ettiler. İlçemizde yurt dışı ayağının olmasının bir şans olduğunu belirterek, piyasaların bu yüzden bir miktar da olsa döndüğünü ifade ettiler. Atadan, babadan gelenle ayakta durduklarını, kimisi de çalışanların aile üyelerinden olmasının maliyetlerini düşürdüğünü ifade ettiler. Yanında işçi çalıştıran, kirada olan esnafın her geçen gün daha da zorlandığını masrafları karşılayamadığını vurguladılar. Görüşlerini aldığımız esnaflarımız hemfikir ve “Bu hükümet sorunları çözemez” diyor. Fakat alternatif bir hükümet için ise kimisi koalisyon olacağından uzun ömürlü olamayacağını düşünürken, kimisi de “Kasa boş gelecek ne yapabilir ki?” düşüncesinde. Hepsinin tek heceden söylediği cümle ise “ESNAF KAN AĞLIYOR, SESİNİ DUYAN YOK” Foto-Haber:Neslihan Sağaltıcı